1.
To zasadne pytanie pada, jeżeli stajemy się ofiarami oszczerstw i pomówień wypowiadanych o nas przez inne osoby, zarówno ustnie, jak i na piśmie, w tym w Internecie, mediach społecznościowych.
2.
Kodeks cywilny przewiduje konkretne środki ochrony przed bezprawnymi zachowaniami skutkującymi naruszeniami dobrego imienia.
3.
Dobre imię jest jednym z dóbr osobistych człowieka, których otwarty katalog ujęty został w art. 23 Kodeksu cywilnego. W przepisie tym nie użyto wprawdzie wprost sformułowania „dobre imię”, jednak wskazano w nim na pojęcie „czci”, na którą to, zgodnie z poglądami doktryny prawa oraz orzecznictwem, składa się tzw. cześć zewnętrzna, rozumiana jako obraz danej osoby w oczach innych.
4.
Każdy człowiek ma niezbywalne prawo do poszanowania swojej osoby, w tym godności i właśnie dobrego imienia. W sytuacji ich naruszenia przez inną osobę, pokrzywdzonemu takim zachowaniem mogą przysługiwać odpowiednie roszczenia, zarówno o charakterze niematerialnym, jak i materialnym – majątkowym.
Zanim dojdziemy jednak do szerszego przedstawienia tych roszczeń warto zastanowić się, jaką postać może przybrać naruszenie dobrego imienia?
5.
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje wypowiedzi naruszających dobre imię. Są to:
- wypowiedzi ocenne,
- wypowiedzi co do faktów.
W pierwszym z przypadków chodzi przede wszystkim o wypowiedzi oczerniające inną osobę, wulgarne, przekraczające granice dozwolonej krytyki, mające na celu dokuczenie osobie oczernianej. Do tej grupy należą różnego rodzaju inwektywy i wyzwiska, często przybierające formę tzw. hejtu, przeważnie w Internecie. Przyjmuje się, że do naruszenia dobrego imienia w tej postaci dochodzi właśnie w sytuacji, gdy dana negatywna wypowiedź przekracza granice dopuszczalnej społecznie krytyki i wolności słowa.
„Krytyka nie może być zatem napastliwa, podyktowana względami osobistej animozji i zmierzać do zniszczenia lub ośmieszenia przeciwnika. Dopuszczalna krytyka nie może odbywać się w sposób godzący w cześć, godność, wizerunek i inne dobra osobiste osoby fizycznej (…).” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 stycznia 2019 roku, sygn. akt: I ACa 647/18).
Z kolei wypowiedzi co do faktów dotyczące danej osoby naruszają jej dobra osobiste, jeżeli są one sprzeczne z prawdą. Nie zasługują bowiem na ochronę i nie korzystają z wolności słowa fałszywe, negatywne wypowiedzi o innej osobie. Do naruszenia dojdzie zatem np. gdy pokrzywdzony zostanie bezpodstawnie posądzony przez inną osobę o popełnienie przestępstwa, niemoralne zachowania, zdradę małżeńską itp.
6.
Konstrukcja ochrony dóbr osobistych, w tym dobrego imienia, zakłada, że do naruszenia dochodzi wówczas, gdy dane zachowanie/pomówienie oceniane może być negatywnie z perspektywy ogółu społeczeństwa. Do stwierdzenia naruszenia dobrego imienia nie jest zatem wystarczające indywidualne odczucie osoby, która czuje się pomówiona, czy oczerniona. Sąd rozpoznając sprawę o ochronę dobra osobistego musi zatem badać, czy przeciętny, rozsądny przedstawiciel społeczeństwa, funkcjonujący w danym środowisku, uznałby dane zachowanie za naganne.
Jeżeli konkretna wypowiedź obiektywnie narusza dobre imię osoby pokrzywdzonej oraz przekracza granice dozwolonej krytyki, jest sprzeczna z prawdą, możliwe jest wystąpienie z roszczeniami o ochronę dobra osobistego.
7.
Do roszczeń o charakterze niemajątkowym zalicza się:
- roszczenie o zaniechanie naruszeń – gdy naruszenia te mają ciągły, a nie incydentalny charakter,
- roszczenie o usunięcie skutków naruszeń, np. o złożenie pisemnych przeprosin.
Do roszczeń majątkowych w zakresie ochrony dóbr osobistych należą natomiast:
- roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę,
- roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy na cel społeczny, np. na wybraną przez pokrzywdzonego fundację, organizację pożytku publicznego.
8.
Należy pamiętać, że przy roszczeniach majątkowych konieczne jest wystąpienie dodatkowych przesłanek (poza samym faktem naruszenia dobra osobistego i bezprawnością tego naruszenia). Należą do nich: powstanie krzywdy, związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem a tą krzywdą, a także zawinienie ze strony osoby naruszającej dobro osobiste.
9.
W odniesieniu do pojęcia krzywdy, można je potocznie zdefiniować jako szkodę o charakterze niematerialnym, niewymiernym. Chodzi tutaj o negatywne konsekwencje w sferze emocjonalnej, a często również psychicznej, jako że zdarza się, iż pomawianie i hejtowanie może doprowadzić do depresji, a nawet do podejmowania prób samobójczych. Z kolei przesłankę zawinienia można pokrótce scharakteryzować, jako działanie w sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym.
10.
Sprawy o naruszenie dóbr osobistych należą do jednych z bardziej skomplikowanych zagadnień z zakresu prawa cywilnego. Procesy sądowe w tego typu sprawach nie należą również do najłatwiejszych dla osób pokrzywdzonych, jako że wiążą się z koniecznością powrotu do traumatycznych zdarzeń z przeszłości. Z drugiej jednak strony warto i trzeba bronić swojego dobrego imienia. W innym bowiem przypadku osoby naruszające te dobra, hejterzy, mogą pozostać bezkarni. A propos, taki naruszyciel może odpowiadać nie tylko cywilnie, ale również karnie. Pomawianie, oczernianie innej osoby może stanowić przestępstwo. To jednak temat na osobny wpis.
Używamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Więcej informacji na stronie: Polityka plików cookies.
